Interview

Franky Dubois, Dagelijks bestuurder AstroLAB, Leider van de VVS werkgroep Zon

-          Wat is uw geboortejaar?

·         1959

-          Wat is uw beroep en wat houdt het in?

·         Ik ben bruggepensioneerde. Maar vroeger was ik meestergast in een grote ververij, dus waar ze veiligheidsgordels verven. Ik heb dat 38 jaar gedaan.

-          Hebt u speciale studies moeten doen voor je job?

            ·    Neen.

-          Weet u veel over hoe telescopen vroeger werkten en uitzagen?

·         Dat is nog niet veel veranderd. De lenzenkijker was de eerste kijker dat uitgevonden werd door een Nederlander, Sacharias Jansen, 400 jaar geleden. In feite is alleen de lens en de oculair verandert. Een spiegeltelescoop is juist hetzelfde principe als vroeger.

-          Maar vroeger gebruikten sommigen een gaatje in de muur die de zon kon projecteren op een muur, was dat dan niet de eerste telescoop?

·         Dat was geen telescoop, dat was meer een camera obscura, waarmee ze eens de zon konden bekijken. Maar eigenlijk heb je echt een lens nodig om een beeld te krijgen van wat je wilt zien. En de lens is 400 jaar geleden uitgevonden.

-          Hoe bent u in aanraking gekomen met telescopen?

·         Het begon als ik 16 jaar oud was. Mijn interesse was fotografie. Ik wilde leren films ontwikkelen en foto’s maken in een donkere kamer en iemand die niet ver van mijn deur woonde deed dat. Ik heb dan eens een afspraak gemaakt met die meneer, die (amateur)astronoom was. Vroeger was hij hier een heel bekende mens, Danny Cardoen. Bij hem heb ik dus voor het eerst door een telescoop gekeken naar de zon. Samen en door met Danny is mijn interesse gegroeid van astronomie.

-          Hebt u een bepaald lievelingsobject in de ruimte dat je speciaal vindt?

·         De zon, de zon is mijn object. Ik zal zeggen waarom, dus je kunt de activiteit gaan bepalen aan de hand van het aantal zonvlekken. Dus wat doet een zonwaarnemer, die telt iedere dag het aantal groepen en vlekken die op de zon zitten, ze steken dat in een formule, ze maken er een getal van, het twaalfgetal. En dat doe ik al 31 jaar, met een gemiddelde van 250 waarnemingen in een jaar. In totaal heb ik al 8000 waarnemingen. Dat is in feite mijn hobby. Dus iedere dag, bijvoorbeeld vanmorgen, probeer ik de zon waar te nemen, het twaalfgetal bepalen, en dat is de dagelijkse gang.

-          Dus u bent daar iedere dag mee bezig?

·         Alle dagen mee bezig, inderdaad. Iedere dag dat de zon uitzit, heb ik waarnemingen. Dit jaar zit ik al aan 250 waarnemingen, dus het is een redelijk goed jaar geweest. Maar doordat het bijna december is staat de zon laag, en is waarnemen wat moeilijker.

-          Hoe zijn jullie op het idee gekomen om een Astrolab te plaatsen?

·         Vroeger zaten we in Ieper (stad). Dat is zeker niet goed omdat er veel lichtvervuiling is en storingen. Daarna zijn we verhuisd naar Dranouter voor een paar jaar, een sterrenwacht op 200 meter van de Franse grens. Maar dan hebben we in samenspraak met Duinkerke en de hulp van wat Europees geld deze sterrenwacht gebouwd.

-          Waarom juist hier?

·         We zijn naar hier gekomen omdat het hier heel donker is. Voor astronomie en voor aan sterrenkunde te doen moet je op een zeer donkere plaats zitten. Je moet zorgen dat er zo weinig mogelijk strooilicht is. De Palingbeek is, na de Blankaart in Diksmuide, de donkerste plaats in West-Vlaanderen. We zitten hier heel goed tussen de bomen. Ieper ligt in het noorden en het noorden hebben we niet veel nodig. Astronomen kijken meer nar het zuiden, oosten en het westen. De laatste jaren hebben we een beetje problemen met Rijsel, die in het zuiden ligt, door wat lichthinder. Maar daar kunnen we niets aan doen.

-          Met hoeveel vrijwilligers was dat dan?

·         Vroeger was dat met een stuk of 20.

-          Stonden deze gebouwen hier dan al?

·         Dit domein was een oude boerderij. Het huis van de boeren hebben ze gerenoveerd tot de bureaus van de boswachters. Dit  gebouw was gewoon een oude stalling die ze afgebroken hebben en terug opgebouwd hebben. Maar de eerste sterrenwacht was daar boven. (een beetje verder in de Palingbeek)

-          Weet u iets af over de geschiedenis van de Ronchi-test of de Foucault-test?

·         Nee, ik weet alleen dat Foucault dat uitgevonden heeft.

-          En van de werking zelf?

·         De Foucault-test is een test om te zien of er fouten zijn in de spiegel. Het toont aan hoe de parabool is en hoe de sfeer is. Een lichtstraal wordt afgestuurd naar je spiegel die ditzelfde licht terug weerkaatst naar het krommingsmiddelpunt, niet naar het brandpunt! Het krommingsmiddelpunt is twee maal je brandpunt. Je spiegel is eigenlijk een deel van een grote bol en het krommingsmiddelpunt is het midden van die grote bol. Door die test kan je heel nauwkeurig gaan bepalen waar je brandpunt zit. Wanneer je met een mesje de straalgang snijdt, zal je op een moment je spiegel helemaal zwart zien worden. Op die plaatse ben je perfect op het krommingsmiddelpunt. Komt de schaduw van rechts dan zit je voor het krommingsmiddelpunt, komt de schaduw van links dan zit je achter het krommingsmiddelpunt.

Bij de Ronchi-test steek je voor het lampje een roostertje met 150lijnen per inch. Die lijntjes worden geprojecteerd op je spiegel, keren terug, en aan de hand van hoe de lijntjes er uitzien, kan je al de grootste fouten uit je spiegel halen. Bijvoorbeeld een afgezakte rand of een put in het midden. Bij een perfecte spiegel lopen die lijntjes perfect recht.

-          Weet u welke telescoop de grootste is op dit moment?

·         Is het niet deze in Paranal? Dat is een gecombineerde telescoop met 4 telescopen van 8 meter die samen kunnen interfereren tot 1 grote telescoop. Je zou het eens moeten opzoeken.

-          Wat is de grootste telescoop dat u in levende lijve hebt gezien?

·         Een telescoop met spiegeldiameter van twee meter op de Pic du Midi de Bigorre, in Frankrijk. Het is de hoogste sterrenwacht van Frankrijk met een hoogte van 2800 meter. Ik heb daar al drie keer geweest. De grote telescoop die daar staat bevindt zich in een speciale koepel. De koepel gaat met een schuif open en volgt perfect de baan van de telescoop mee. Het is zeker de moeite waard om daar eens naar toe gaan.

-          Hebt u dan door deze telescoop mogen kijken?

·         Neen, ze kijken niet meer door zo’n telescopen. Het is allemaal computergestuurd en met speciale camera’s die er op gemonteerd zijn kunnen ze beelden projecteren. In die koepels is er niemand. De telescoop wordt bestuurd via de controlekamers. De vloer in de koepel is bevroren, dus als je in de koepel wilt wandelen moet je echt uitkijken. De reden dat de vloer bevroren is, is omdat ze ’s nachts waarnemen. ’s Nachts is de temperatuur onder het vriespunt. Overdag regelen ze de voorspelde temperatuur voor ‘s nachts in de koepel. Vanaf het ogenblik dat het schuifdak open gaat, is er geen temperatuurverschil en krijg je geen storingen op de beelden. Dit is heel speciaal gemaakt.

-          Welke vernieuwingen zou u op dit moment hier willen doorvoeren?

·         Remote, dat zorgt er voor dat we de telescoop in onze koepel van thuis uit kunnen besturen en niet meer naar het AstroLAB moeten komen. Deze techniek is eigenlijk de toekomst want er zijn veel sterrenwachten die zo werken. Bijvoorbeeld een beroepsastronoom die werkt op zijn bureau in Brussel kan de telescopen in Chili bedienen. We zijn op dit moment nu aan het werken aan dit systeem. De telescoop in de koepel is al op afstand bedienbaar maar het uitschuifbaar dak nog niet. Het dak is al 18 jaar oud dus is het niet evident om het dak te automatiseren. Het zou veel geld kosten en ze geven ons geen garantie dat het perfect zal werken. Maar dat willen wij niet, wij willen iets dat echt perfect werkt en zonder problemen.

-          Bent u van plan om deze hobby nog zo lang mogelijk te behouden?

·         Ja, ik ga nog de rest van mijn leven deze hobby doen.

-          Komt u dan tijdens de feestdagen ook naar hier om bijvoorbeeld waarnemingen te doen?

·         Nee, ik kom naar hier voor het publiek, en tijdens de feestdagen komen de mensen niet naar een sterrenwacht.

-          Komt er in het algemeen veel volk om te kijken?

·         Veel groepsbezoeken. Dit jaar hebben we bijna 90 groepen gehad. We hebben een grote inhaalbeweging gedaan door veel reclame te maken. Maar we rekenen per jaar tussen de 7000 en 8000 bezoekers, wat niet slecht is.

-          Hebt u nog tips voor ons in het verdere verloop van ons eindwerk?

·         Goed luisteren naar Dhr. Grootaerd. Jullie optiek gaat goed zijn dus hang het af hoe handig jullie zijn in de montage en de afwerking.

-          Oke dat was het, bedankt!

·         Graag gedaan, als jullie vragen hebben, jullie weten ons ‘wonen’ en ons e-mailadres. Je kan mij altijd contacteren.